Historia zbawienia tocząca się w ramach nowego organizmu Kościoła, jaką jest diecezja częstochowska, rozpoczęła swój bieg w dniu 28 października 1925 r., kiedy to papież Pius XI wydał bullę Vixdum Poloniae unitas, ustanawiając tym samym nowy podział administracyjny Kościoła w Polsce. W ramach nowo powstałej metropolii krakowskiej, obok archidiecezji krakowskiej oraz diecezji katowickiej, kieleckiej i tarnowskiej, została ustanowiona diecezja częstochowska. Potrzebę istnienia diecezji w Częstochowie dostrzegano już dużo wcześniej, a konkordat zawarty między Stolicą Apostolską a Rzeczypospolitą Polską w dniu 10 lutego 1925 r. tę możliwość, proponowaną już wcześniej przez Episkopat Polski, przewidywał i uczynił realną.
Z pewnością motywem powstania nowej diecezji były dynamiczne procesy urbanizacyjno-industrializacyjne zachodzące na przełomie XIX i XX w. na tych terenach. Rodziły one wyzwania duszpasterskie, na jakie nie byli w stanie w adekwatny sposób odpowiedzieć pasterze rozległych i oddalonych od tych terenów siedzib diecezji. Najważniejszym jednak motywem, o charakterze zarówno religijnym, jak i narodowym, było usytuowanie pośrodku nowej diecezji Sanktuarium Jasnogórskiego w Częstochowie, znanego od wieków ośrodka życia religijnego i symbolu jednoczącego wszystkich Polaków.
W skład nowej diecezji częstochowskiej weszła część dawnej diecezji kujawsko-kaliskiej (część północna, łącznie z Częstochową) oraz część dawnej diecezji kieleckiej (część południowa, łącznie z Zagłębiem Dąbrowskim). Aż do XIX wieku terytorium nowo ustanowionej diecezji częstochowskiej od wieków przynależało do najstarszych Kościołów partykularnych w naszej Ojczyźnie: archidiecezji gnieźnieńskiej (obszar na północ od Krzepic), diecezji krakowskiej (obszar na południe od Częstochowy) i diecezji wrocławskiej (obszar parafii Starokrzepice).
W chwili powstania diecezja liczyła 877 037 wiernych, zamieszkujących w 174 parafiach, zgrupowanych w 15 dekanatach. Z diecezji kujawsko-kaliskiej (zwanej od 28 października 1925 r. diecezją włocławską) przejęto 556 310 wiernych ze 126 parafii, zgrupowanych w 11 dekanatach, natomiast z diecezji kieleckiej 320 727 wiernych z 48 parafii, zgrupowanych w 4 dekanatach. Jednocześnie zostało inkardynowanych do nowego Kościoła częstochowskiego 257 duchownych (169 księży z diecezji włocławskiej i 88 księży z diecezji kieleckiej).
W dniu 14 grudnia 1925 roku papież Pius XI mianował pierwszym biskupem częstochowskim ks. dr. Teodora Kubinę (1880-1951), proboszcza parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach. Od jego konsekracji na Jasnej Górze i zarazem ingresu do wyznaczonego na katedrę kościoła Świętej Rodziny w dniu 2 lutego 1926 r., nowa diecezja zaczęła faktycznie swoje życie i misyjne posłannictwo.
* * *
Całość opracowania pod tytułem "Historia Diecezji i Archidiecezji Częstochowskiej w latach 1925-2017" autorstwa Ks. prał. dr. hab. Mariana Dudy na stronie archiczest.pl
* * *
strona tytułowa bulli Vixdum Poloniae unitas, fot: Księgarnia Św. Jacka
DR WACŁAW DEPO METROPOLITA CZĘSTOCHOWSKI
6 lutego 2019 r.